Ցրված սկլերոզը քրոնիկական աուտոիմուն հիվանդություն է, որի ժամանակ ախտահարվում են գլխուղեղի և ողնուղեղի նյարդաթելերի միելինային թաղանթները: «Ցրված» տերմինը նշանակում է «բազմաթիվ», քանի որ հիվանդության տարբերակիչ առանձնահատկությունն ամբողջ կենտրոնական նյարդային համակարգով ցրված սկլերոզի օջախների առկայությունն է և նորմալ նյարդային հյուսվածքի փոխարինումը շարակցականով:
Հիվանդության առանձնահատկությունը նյարդային համակարգի մի քանի տարբեր հատվածների միաժամանակյա ախտահարումն է, որը բերում է հիվանդների մոտ տարաբնույթ նյարդաբանական ախտանիշների ի հայտ գալուն: Հիվանդության ձևաբանական հիմքը ցրված սկլերոզի, այսպես կոչված, վահանիկներն են, որոնք իրենցից ներկայացնում են գլխուղեղի և ողնուղեղի սպիտակ նյութի միելինի քայքայման օջախներ (դեմիելինիզացիա):
Հիվանդությունը հիմնականում առաջանում է երիտասարդ և միջին տարիքում (15-40 տարեկան): Ցրված սկլերոզը հայկական ազգաբնակչության շրջանում հաճախ է հանդիպում: Հիվանդության համաճարակաբանական առնձնահատկությունների իմացությունը նպաստում է նրա վաղ հայտնաբերմանը:
Ցրված սկլերոզի հիմնական պատճառը իմունային համակարգի աշխատանքի խաթարումն է, երբ հիվանդի իմուն բջիջները գրոհում են սեփական նյարդային համակարգի բջիջներին՝ քայքայելով նրանց միելինային թաղանթը: Առաջանում է բորբոքային օջախ, որի տեղում այնուհետև ձևավորվում է շարակցական հյուսվածք, ինչն էլ խոչընդոտում է ուղեղից դեպի օրգաններ իմպուլսների փոխանցմանը: Արդյունքում ուղեղը չի կարողանում արդյունավետ ղեկավարել մարմնի գործընթացներն ու գործողությունները:
Հիվանդության զարգացմանը նպաստող գործոններ կարող են լինել.
- ժառանգական նախատրամադրվածությունը,
- ուժեղ սթրեսները,
- վիրուսային և մանրէային հիվանդությունները,
- վիտամին D-ի արտահայտված քրոնիկական պակասը:
Առաջին նշաններն ի հայտ են գալիս այն ժամանակ, երբ արդեն ախտահարված են նյարդաթելերի մոտավորապես 50%-ը: Հիվանդության այս փուլում հիվանդների մոտ կարող են առաջանալ հետևյալ գանգատները.
- տեսողության մեկ- կամ երկկողմանի խանգարում,
- ցավ աչքերում և երկակի տեսողություն,
- մատների թմրածության և ծակծկոցի զգացողություն,
- մաշկի զգայունության իջեցում,
- մկանային թուլություն,
- շարժումների կոորդինացիայի խանգարում:
Ժամանակի ընթացքում կարծրացած (սկլերոտիկ) վահանիկների քանակի շատացման արդյունքում ի հայտ են գալիս հիվանդության այլ ախտանիշներ.
- մկանների սպազմ և ցավային զգացողություններ,
- միզակապություն և փորկապություն, ժամանակի ընթացքում հիվանդը կարող է կորցնել միզապարկի և աղիների գործունեության ղեկավարման ունակությունը,
- խանգարումներ սեռական ոլորտում,
- ախտաբանական բրգային ռեֆլեքսների առաջացում, որոնք բացակայում են առողջ մարդկանց մոտ: Այն կարող է հայտնաբերել միայն բժիշկ-նյարդաբանը,
- ֆիզիկական գործողություններ կատարելիս՝ արտահայտված հոգնածություն,
- վերջույթների մասնակի կաթված, ինքնակամ շարժումների դժվարացում,
- գանգուղեղային նյարդերի կաթված. ակնաշարժ, եռորյակ, դիմային, ենթալեզվային,
- ակնգնդերի ռիթմիկ տատանողական շարժումներ,
- վարքի խանգարում և ինտելեկտի իջեցում,
- նևրոզներ, հուզական անկայունություն, դեպրեսիայի և էյֆորիայի հերթագայում:
Հիվանդության ընթացքը բնորոշվում է սրացման և ռեմիսիայի շրջաններով, երբ ախտանիշները զգալիորեն թուլանում են: Ժամանակին և ճիշտ ընտրված բուժումը հնարավորություն է տալիս զգալիորեն կրճատել սրացման շրջանը և երկարացնել ռեմիսիայի շրջանը:
Նյարդաիմունոլոգիայի և ցրված սկլերոզի կենտրոնն իրականացնում է ցրված սկլերոզով հիվանդների ախտորոշում, բուժում և դիսպանսեր հսկողություն: Ներկայում կենտրոնում ամբուլատոր-դիսպանսեր հսկողության տակ գտնվում է մոտավորապես 100 հիվանդ: Հիվանդության ախտորոշման նպատակով կիրառվում է ախտորոշման կլինիկայի ժամանակակից սարքավորումների ամբողջ զինանոցը:
Կենտրոնի բարձր որակավորված մասնագետները հիվանդների բուժումն իրականցնում են միջազգային չափանիշներին և ուղեցույցներին համապատասխան՝ կիրառելով բժշկության տվյալ ոլորտի ժամանակակից նվաճումները:
